Travmalý olgularda hastane öncesi dönemde uygulanmasý gereken tedavinin “Ýleri Travma Yaþam Desteði” (ÝTYD) ya da “Temel Yaþam Desteði” (TYD) þeklinde olmasý gerektiði üzerindeki tartýþmalar sürmektedir. Bu derlemede travma hastalarýna hastane öncesi dönemde uygulanan ÝTYD ve TYD tedavileri üzerine olan literatür gözden geçirildi; ÝTYD ve TYD içeren toplam 76 çalýþma deðerlendirildi. Ýntravenöz katater uygulamasý, hastane öncesi sývý tedavisi, hasta transport süresi, entübasyon ve ölüm oranlarý gibi deðiþkenler incelendi. Literatürdeki bilgilerin sahada travma hastalarýna rutin olarak ÝTYD uygulanmasýnýn gerekliliði konusunda net olmadýðý sonucuna varýldý. Bu konudaki eksikliðin giderilmesi için travma hastalarýnda ÝTYD ve TYD’yi karþýlaþtýran prospektif, kontollü çalýþmalara gereksinim vardýr.

AMAÇ: Hemoraji ile birlikte taþikardi ve hipotansiyonu olan hastada hemorajik þok teþhisinin konulmasýnda bir zorluk yoktur. Esas zorluk hastaya uygun tedavinin verilmesinde ortaya çýkar. Bu çalýþmada köpeklerde kanatýlarak oluþturulan derin hemorajik þok sonrasý ayrý sývý miktarý ile tedavi edilen gruplardaki koagülasyon parametreleri incelendi. Tedavide verilecek en uygun sývý miktarýnýn saptanmasý amaçlandý.
GEREÇ-YÖNTEM: Çalýþmada 30 adet melez köpek kullanýldý. Köpekler rastgele üç gruba ayrýldý; her grup 10 köpekten oluþtu. Kontrol grubuna hiçbir tedavi uygulanmadý. Hýzlý infüzyon yapýlan gruba 60 cc/kg dozunda yarým saatte Ringer laktat solüsyonu verildi. Yavaþ infüzyon yapýlan gruba ise 30 cc/kg dozunda yarým saatte Ringer laktat solüsyonu verildi.
BULGULAR: Tedavi edilen her iki grupta da laktat deðerleri düþtü. Trombosit ve fibrinojen yavaþ infüzyon yapýlan grupta fazla düþmedi; hýzlý infüzyon yapýlan grupta önemli derecede düþtüðü gözlendi.
SONUÇ: Þokta en kýsa zamanda kanama kontrol altýna alýnmalý ve sývý resüstasyonunda saldýrgan davranýlmamalýdýr. Verilen sývý miktarý ne kadar fazla olursa koagülasyon parametreleri o derecede dilüe olacaktýr. Hemorajik þoktaki hastalarýn tedavi etkinliðinin deðerlendirilmesinde kan laktat seviyesi yol gösterici bir tetkik olarak kullanýlabilir.

AMAÇ: Ameliyat sonrasý periton içi yapýþýklýk oluþumunda baðýrsak kan akýmý deðiþikliklerini incelemek ve Endotelin-1 (ET-1) reseptör blokajýnýn rolünü araþtýrmaktýr.
GEREÇ-YÖNTEM: Çalýþmada 250-300 gr aðýrlýðýnda 28 adet Wistar-Albino eriþkin sýçan eþit olarak dört gruba ayrýldý. Kontrol grubuna (grup 1; n=7) ameliyat uygulanmadý. Sham grubuna (grup 2; n=7) sadece laparotomi yapýldý. Yapýþýklýk grubuna (grup 3; n=7) sað karýn duvarýndan 1x1 cm’lik peritoneal yama eksizyonu ve çekal abrazyon, “yapýþýklýk model ameliyatý” olarak uygulandý. Tedavi grubuna (grup 4; n=7); bir non-selektif ET-1 reseptör blokeri olan bosentan (30 mg/kg, IP) periton içi yoldan dört gün süreyle günde bir kez verildi. Ameliyat sonrasý yedinci gün, superior mezenterik arterin beslediði baðýrsak kan akýmý ölçüldü. Yapýþýklýk þiddeti ve yaygýnlýðý ile yapýþýklýktaki miyeloperoksidaz (MPO) aktivitesi ölçüldü.
BULGULAR: Ortalama baðýrsak kan akýmý grup 1 (65.5±1.2 ml/100 gr) ile kýyaslandýðýnda yapýþýklýk grubunda (81.9±5.6 ml/100 gr) belirgin olarak artmýþtý. Grup 1 ve grup 2 ile karþýlaþtýrýldýðýnda bosentanýn (44.3±6.9 ml/100 gr) baðýrsak kan akýmýnda belirgin azalmaya neden olduðu görüldü. Sham grubunun (62.2±1 ml/100 gr) kan akým seviyeleri kontrol grubundakilerle (65.5±1.2 ml/100 gr) benzerlik gösterdi. Yapýþýklýk skorlarý, yapýþýklýk ve bosentan gruplarýnda benzer bulundu. Sham grubunda neredeyse hiç yapýþýklýk görülmedi. Bosentan grubunda yapýþýklýk dokusu MPO aktivitesi belirgin olarak artmýþtý.
SONUÇ: Non-selektif ET-1 reseptör blokajýnýn periton içi yapýþýklýk oluþumunun önlenmesinde bir etkisi yoktur ancak, baðýrsak kan akýmýnda azalmaya neden olur. Yapýþýklýk oluþumu baðýrsak kan akýmýný arttýrýr. Yapýþýklýk oluþumu, bosentan tedavisine raðmen artmýþ polimorfonükleer (PMN) infiltrasyonu ile birliktedir.

AMAÇ: Bu çalýþmada travmatik subaraknoid kanamalarda (tSAK) prognozu etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlandý.
GEREÇ-YÖNTEM: Bu prospektif çalýþmaya 2001-2003 yýllarý arasýnda tedavi edilen 58 tSAK’lý hasta (44 erkek, 14 kadýn; ort. yaþ 39.2; daðýlým 17-79 yýl) alýndý. Çalýþmamýza travma sonrasý ilk altý saat içerisinde baþvuran hastalar dahil edildi; ateþli silah yaralanmalarý, multitravmalý ve ameliyat edilen hastalar çalýþma dýþýnda tutuldu. Hastalarýn nörolojik deðerlendirmesi Glasgow Koma Ölçeði’ne (GKÖ), sonuçlar Glasgow Sonuç Ölçeði’ne (GSÖ), bilgisayarlý tomografi (BT) incelemeleri ise Hijdra ve Fisher kriterlerine göre deðerlendirildi.
BULGULAR: Travmatik subaraknoid kanamalarýn etyolojisini en sýk trafik kazalarý (%73) ve düþme (%20) oluþturuyordu. Olgularýn hastaneye ilk geliþ durumlarý GKÖ’ne göre %9’u hafif, %39’u orta, %52’si þiddetli travma olarak deðerlendirildi. Hijdra derecelendirmesine göre BT’deki kan miktarý ve daðýlýmý: 21 hastada 1. derece (az miktarda kan), 17 hastada 2. derece (orta miktarda kan), 20 hastada 3. derece (aþýrý miktarda kan); Fisher kriterlerine göre pýhtý kalýnlýðý: 6 hastada 1. derece (kan yok), 21 hastada 2. derece (diffüz kanama), 15 hastada 3. derece (pýhtý kalýnlýðý 1 mm veya daha fazla kan), 16 hastada 4. derece (ventriküler kanama) olarak saptandý. GSÖ’ne göre hastalarýn %59’unda sonuçlar kabul edilebilir (tam iyileþme, orta derece sakatlýk), %41’inde ise kötü (ciddi derecede sakatlýk, vejetatif tablo, ölüm) bulundu.
SONUÇ: Çalýþmamýzda; giriþ GKÖ skoru düþük olanlarda, sistern ve fissürlerde kanamasý olanlarda, tSAK ile birlikte serebral kontüzyon veya akut subdural hematomu bulunanlarda, Hijdra kriterlerine göre aþýrý miktarda kan birikmesi olanlarda (13 puan ve üzeri) ve Fisher derecelendirmesine göre 3. ve 4. derecede olanlarda prognozun daha kötü olduðu sonucuna varýldý.

AMAÇ: Sistemik komplikasyonlarý ile karakterize þiddetli akut pankreatitin tedavi planlanmasýnda hastalýðýn erken tehisi ve yoðun bakým ihtiyacýnýn belirlenmesi önemlidir. Bu çalýþmada, sistemik enflamasyon belirleyicisi prokalsitoninin ödematöz ve þiddetli akut pankreatit ayýrýcý tanýsýndaki yeri tartýþýldý.
GEREÇ-YÖNTEM: Prospektif olarak akut pankreatitli hastalar ödematöz ve þiddetli form olarak iki gruba ayrýldý. Ranson ve APACHE II skorlarý ve prokalsitonin seviyeleri baþvuruda ve takipte karþýlaþtýrýldý.
BULGULAR: Akut pankreatit tanýsý alan toplam 65 hastanýn 46’sý ödematöz 19’u þiddetli form idi. Prokalsitonin 0.5 ng/dl, Ranson skoru 3 ve APACHE II skoru 8 cut-off seviyelerinde duyarlýlýk ve özgüllükleri sýrasýyla %100, %84, %89 ve %84, %63, %89 idi.
SONUÇ: Prokalsitonin, þiddetli akut pankreatitin erken tanýsý ve klinik prognozunun takibinde kullanýlabilen basit ve pratik bir belirteçtir.

AMAÇ: Ekstremitelere uygulanan replantasyon, revaskülarizasyon ve amputasyon ameliyatlarýndan sonra 99mTc-HMPAO SPECT
analizi kullanýlarak motor ve somatosensoriyel korteksteki somatotropik reorganizasyon açýsýndan araþtýrýldý.
GEREÇ-YÖNTEM: Çalýþmaya 12 hasta (11 erkek, 1 kadýn; ort. yaþ 38.9±14.7 yýl) ve 5 saðlýklý erkek (ort. yaþ 32.2±7.9 yýl) kontrol grubu olarak alýndý. Rekonstrüksiyon sonrasý presentral ve postsentral kesitlerle birlikte alt, orta ve üst orbitomeatal kesitlerde ölçümler yapýldý. Tüm görüntüler görsel ve yarý kantitatif olarak deðerlendirildi. Ýstatistiksel analizlerde Mann-Whitney U-testi kullanýldý.
BULGULAR: Revaskülarizasyon ve replantasyon hastalarýnda dominant hemisferde presentral ve postsentral hipoperfüzyon vardý. Amputasyon hastalarýnda, nondominant hemisferde presentral hipoperfüzyon ve postsentral hipoperfüzyon (dört olgunun üçünde) bulunurken; dominant hemisferde ise dört olgunun birinde postsentral hipoperfüzyon vardý. Olgularýmýzda beyin bölgesel kan akýmýnda belirgin fark posterior parietal kortekste bulundu (somatik iliþkili alan).
SONUÇ: Ekstremite replantasyon-revaskülarizasyon ameliyatlarý sonrasý beyinde presentral ve postsentral kortekste görülen deðiþiklikler somatotropik reorganizasyonun iyi bir göstergesi olabilir.

AMAÇ: Bu çalýþmada akciðer ve/veya sistemik yað embolisi geliþen olgularda yað embolisinin yaygýnlýðý ile yaþ, cins, travmanýn aðýrlýðý ve travma sonrasý yaþam süresi, arasýndaki iliþkiler sorgulandý.
GEREÇ-YÖNTEM: Adli Týp Kurumu Morg Ýhtisas Dairesi’nde otopsileri yapýlan, akciðer ve/veya diðer yaþamsal organlarýnda histopatolojik olarak, yað embolisi saptanan 31 olgu geriye dönük olarak deðerlendirildi.
BULGULAR: Travma ve travmaya baðlý komplikasyonlar nedeni ile hayatýný kaybeden 28 olgunun (%90) 19’unu (%61) araç içi ve araç dýþý trafik kazalarý oluþturmaktaydý. Travma sonrasý yaþam süresi 0-384 saat (61.6±86.2) arasýnda deðiþmekteydi. Olgularda saptanan travmatik deðiþiklikler kýsaltýlmýþ yaralanma cetveli (AIS) ve yaralanma aðýrlýk cetveline (ISS) göre deðerlendirildi; AIS deðeri 8.1±3.9 (SD), ISS deðeri 26.5±19.7 (SD) olarak bulundu. Olgularýn histopatolojik deðerlendirmesinde 24 olguda (%77) izole akciðer yað embolisi, 7 olguda (%23) sistemik yað embolisi saptandý. Yað embolisinin yaygýnlýðý ile yaþ, cinsiyet, travma derecelendirmesi, travma sonrasý yaþam süresi arasýndaki iliþkiler istatistiksel olarak, Ki-kare ve Spearman korelasyon testleri ile araþtýrýldý.
SONUÇ: Yaþ, cinsiyet ve ISS deðerleri ile akciðer yað embolisinin derecelendirilmesi arasýnda anlamlý iliþki saptanmadý. Travma sonrasý yaþam süresi ve ISS deðerleri arasýnda ise istatistiksel anlamlýlýk olmadýðý halde negatif bir iliþki olduðu belirlendi.

AMAÇ: Bu çalýþma, elektrik çarpmalarýnýn epidemiyolojik özelliklerini belirlemek, mortalite ve morbiditeye etkili olan faktörleri saptamak için planlandý.
GEREÇ-YÖNTEM: Dicle Üniversitesi Týp Fakültesi Acil Kliniðine Ocak 2003-Nisan 2004 tarihleri arasýnda elektrik çarpmasý þikayetiyle baþvuran 165 hasta (126 erkek; 39 kadýn; ort. yaþ 21.1; daðýlým 2.5-62) yaþ, cinsiyet, elektik kaynaðý ve gücü, yanýk derecesi ve yüzdesi, oluþan komplikasyonlar, yapýlan müdahaleler, eðitim durumu ve meslekleri bakýmýndan deðerlendirildi.
BULGULAR: Hastalarýn, 60’ý (%36.4) 12 yaþýn altýnda, 95’i (%57.6) genç ve eriþkin yaþta ve 10’u (%6) ileri yaþta idi. Yirmi dokuz (%17.6) hasta okuryazar deðil, 36’sý (%21.8) okuryazar ve 97’si (%58,8) halen eðitim görmekte idi. Yanýklarýn 99’u (%60) kaza, 66’sý (%40) ise dikkatsizlik ve ihmal sonucu oluþmuþtu. Hastalarýn 69’u (%41.8) yüksek, 96’sý (%58.2) düþük voltaja maruz kalmýþtý. On altý hastada birinci derece, 96 hastada ikinci derece ve 86 hastada üçüncü derece yanýk meydana gelmiþti. En sýk görülen komplikasyonlar, ekstremitelerde kontraktür (%10.9) ve kompartman sendromu (%3.6) idi. Hastalarýn 10’una eskarotomi, 16’sýna fasyotomi, 9’una amputasyon uygulanmýþtý. Mortalite oraný %9.1 (n=15) idi ve bu olgularýn %80’i yüksek elektrik voltajýna maruz kalmýþtý. Gözlenen komplikasyonlar ile mortalite arasýnda pozitif bir korelasyon saptandý (p<0.001).
SONUÇ: Elektrik sistemlerinin doðru kullanýmý ile ilgili toplumsal eðitimin verilmesi, ev içi ve ev dýþý elektrik hatlarýnýn gizli döþenmesi gibi basit önlemlerin alýnmasý ile kazalar en aza indirilebilecektir.

AMAÇ: Evre 3 ve evre 4 basý yaralarý nedeniyle ameliyat edilen hastalarda uygulanan cerrahi tedavi yöntemleri ve sonuçlarý retrospektif olarak deðerlendirildi.
GEREÇ-YÖNTEM: 1984-2002 tarihleri arasýnda toplam 66 hastada (45 erkek, 21 kadýn; ortalama yaþ 39.4; daðýlým 13-80) 100 basý yarasý, fasyokütan flep, muskülokütan flep, kýsmi kalýnlýkta deri greftlemesi ve primer onarým teknikleriyle tedavi edildi.
BULGULAR: Altmýþ altý hastanýn 40’ý (%61) paraplejik, 5’i (%7) kuadriplejik, 9’u (%14) uzun süredir yataða baðýmlý ve 5’i (%7) debilizan hasta, 7’si (%11) ise multipl skleroz ve spina bifida hastasý idi. Ameliyat sonrasý uzun süreli izlemde hastalarýn %24’ünde (16/66) ve tedavi edilen basý yaralarýnýn %22’sinde (22/100) nüks saptandý. Nükslerin %23’ü (10/43) iskiyon, %21’i (8/37) sakrum ve %20’si (4/20) trokanter bölgesinde idi; %42’si eksizyon ve primer onarým, %17’si (6/34), fasyokütan flep cerrahisi ve %12’si (5/39) müskülokütan flep cerrahisi yöntemi sonrasýnda meydana geldi.
SONUÇ: Greftleme ve primer onarým gibi yöntemlerde nüks oranlarýnýn daha yüksek olduðu, fasyokütan veya muskülokütan fleplerin tedavide kullanýmýyla bu nüks oranlarýnýn belirgin düzeyde azaltýldýðý belirledik.

AMAÇ: Bu çalýþmada apendiksin karsinoid tümörlerinin klinik ve histopatolojik özellikleri ve tedavi yöntemleri deðerlendirildi.
GEREÇ-YÖNTEM: Apendiksin karsinoid tümörü olan hastalarýn týbbi kayýtlarý ve patoloji piyesleri retrospektif olarak incelendi. Çalýþma verileri tanýmlayýcý istatistiksel metodlar (ortalama, SD, frekans) kullanýlarak deðerlendirildi.
BULGULAR: Akut apandisit tanýsýyla ameliyat edilen 6777 hastanýn 11’inde (%0.16) histopatolojik incelemede karsinoid tümör saptandý. Altý hasta (%54.54) erkek, 5 hasta (%45.45) kadýndý; hastalarýn yaþ ortalamasý 20.2±6.7 (13-35) idi. Tümör 10 hastada 1/3 distal bölgede, 1 hastada ise 1/3 proksimalde yerleþimliydi. Ortalama tümör çapý 0.73±0.36 cm (0.3-1.5) idi. On hastada klasik tip karsinoid tümör saptanýrken, bir hastada goblet hücreli karsinoid tümör görüldü. Hastalarýn hiçbirinde geniþletilmiþ rezeksiyon yapýlmadý. Hastalarýn ortalama takip süresi 28.5±15.2 (6-48) ay olup hiçbir hastada nüks görülmedi.
SONUÇ: Tümör çapý 1-2 cm olan olgularda uygun tedavi yöntemi apandektomidir. Basit apandektomi ile 2 cm’nin altýndaki tümörlerde kýsa sürede nüks saptanmamaktadýr.

Cerrahlar “kýsmi intestinal obstrüksiyon” nozolojik antitesine aþinadýr. Ýntussusepsiyon bu antite için ender olarak rastlanan bir etyolojik faktördür, ancak genellikle ameliyat öncesi taný koyulamamaktadýr. Ýntussusepsiyon tanýsýna yönelik birçok görüntüleme tekniði önerilmiþtir, fakat bunlardan hiçbiri belirgin bir duyarlýlýk ve özgüllük göstermemiþtir. Bu yazýda yer alan kýsmi intestinal obstrüksiyon olgusunda, spiral karýn BT taramasý yapýlmýþtýr. Kullanýlan yöntem, kusursuz bir doðrulukla, kýsmi intestinal obstrüksiyonun doðasýný (intussusepsiyon) ve yerleþimini (çýkan kolon) ortaya koymuþtur. Bu yöntemi, klasik BT taramasýna göre ekstra avantaj olarak daha kýsa bir inceleme süresi olmasýna dayanarak, spiral BT'yi kýsmi intestinal obstrüksiyonu olan hastalarýn ameliyat öncesi deðerlendirmesinde alternatif bir tanýsal modalite olarak önermekteyiz.

Bronþ rüptürü, trakeobronþiyal travma sonrasý nadir görülen patolojilerdendir. Erken dönemde yeterli deðerlendirme yapýlmadýðýnda fibrozis ve bronþ stenozu gibi geri dönüþsüz deðiþikliklerin oluþmasý kaçýnýlmazdýr. Travma sonrasý oluþan hemopnömotoraks, pnömomediastinum, subkutan amfizem ve atelektazilerde bronþiyal laserasyonlar göz önünde bulundurularak acil bronkoskopi ve gereðinde erken cerrahi uygulanmalýdýr. Bu yazýda, iki yýl önce araç dýþý künt göðüs travmasý sonrasý hemopnömotoraks meydana gelen ve akciðer enfeksiyonu ile kliniðimize baþvuran 15 yaþýnda erkek hasta sunuldu. Hastada radyolojik ve bronkoskopik deðerlendirme sonucu sað üst lob giriþinde oluþan fibrotik dokuya baðlý sað üst lob atelektazisi saptandý. Hasta ameliyat edilerek lobektomi uygulandý.

Bu yazýda, kronik, kemikleþmiþ epidural hematomu olan altý yaþýnda bir olgu sunuldu. Hastanýn herhangi bir þikayeti yoktu ve nörolojik muayenesi normaldi. Sunulan olgu, kronik kemikleþmiþ bir epidural hematomda, bilgisayarlý beyin tomografisinde belirgin beyin basýsý saptanmasýna raðmen hiçbir klinik bulgu görülmemesi açýsýndan önem taþýmaktadýr. Hastaya, beyin basýsý nedeniyle ileride oluþabilecek hasarý önlemek için koruyucu dekompresif cerrahi uygulandý.

Hepatik portal vende gaz (HPVG) çok ender görülür. Mezenterik iskemi, künt karýn travmalarý, baðýrsak týkanýklýðý ve karýniçi enfeksiyonlar sonucu oluþabilir. Acil servise baþvuran 58 yaþýnda erkek hasta akut karýn bulgularý ile deðerlendirilirken ayakta çekilen direkt karýn grafisinde intrahepatik olabileceði düþünülen gaz saptandý. Bilgisayarlý tomografi incelemesinde ana portal ven ve dallarýnda gaz, pnömatozis intestinalis, süperior mezenterik ven ve arterde oklüzyon saptandý. Cerrahi riski yüksek olan hasta ameliyattan önce kaybedildi. Bu yazýda, HPVG’nin hastalýðýn taný, tedavi ve seyri hakkýnda yüksek doðrulukta yardýmcý olabileceði, gereksiz cerrahi tedaviyi önleyebileceði, erken cerrahi tedaviye karar vermede yardýmcý olabileceði vurgulandý.